An Giang không chỉ nổi danh bởi địa điểm du lịch tâm linh như chùa Ông Bắc (Bắc Đế Miếu), chùa Huỳnh Đạo, chùa Phước Thành,… mà còn có những hoạt động đậm sắc màu văn hóa như Lễ hội vía bà Chúa Xứ Núi Sam. Đây chính là sự tái hiện toàn cảnh nhiều sắc màu tâm linh của 4 cộng đồng dân tộc Kinh, Khmer, Hoa, Chăm.
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam ở thành phố Châu Đốc đã có từ rất lâu đời, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc của cư dân vùng sông nước Nam bộ. Ngày 19/12/2014, Lễ hội vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Ngoài ra, vào năm 2016 hoạt động này đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam chứa đựng những dấu ấn lịch sử giai đoạn người Việt đến vùng đất An Giang. Đây là lễ hội truyền thống được giữ gìn và thực hành qua nhiều thế hệ, thể hiện bản sắc và sự kế tục của cộng đồng người Kinh trong tiến trình giao lưu văn hóa, chính trị, kinh tế với người Hoa, Khmer, Chăm. Thông qua Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam góp phần gắn kết với đời sống tinh thần của người dân Châu Đốc, đồng thời giúp lưu giữ những giá trị lịch sử của cha ông trong hành trình khai mở vùng đất phía Tây Nam của Tổ quốc. Ngoài ra, Miếu Bà Chúa Xứ còn gần với chùa Huỳnh Đạo nên bạn có thể dễ dàng viếng thăm và hành hương sau khi tham gia lễ.
Theo truyền thuyết, vào giai đoạn năm 1820 – 1825, khi quân Xiêm xâm chiếm nước ta đã gặp 1 pho tượng đá lớn ngự đến đỉnh núi Sam. Chúng ra sức khiêng xuống núi nhưng đến một đoạn thì tượng Bà bỗng nặng trĩu, không thể nhấc lên được. Một người trong số đó vì quá tức giận nên đã làm gãy cánh tay trái của Bà nhưng ngay lập tức đã phải chịu sự trừng phạt.
Một thời gian sau, tượng Bà hiện về trong giấc mơ của nhiều người trong làng, tự xưng là Bà Chúa Xứ. Báo mộng rằng hãy khiêng tượng xuống núi lập miếu thờ, Bà sẽ bảo vệ dân làng khỏi giặc xâm lược và phù hộ cho mưa thuận gió hòa.
Nghe theo, cả làng hợp sức lại để khiêng tượng Bà Chúa Xứ xuống núi, nhưng không hiểu sao đến cả những thanh niên lực lưỡng đều không thể nhấc lên được. Lúc ấy, có một cô gái tự xưng là Chúa Xứ Thánh Mẫu đã nói rằng Bà chỉ cần 9 cô gái đồng trinh khiên. Quả nhiên, sau đó 9 cô gái đồng trinh đã có thể di chuyển Bà một cách dễ dàng. Xuống đến chân núi, tượng Bà bỗng trở nên nặng không thể di chuyển tiếp được. Từ đó, dân địa phương đã hiểu rằng đây chính là vị trí bà Chúa chọn và lập miếu thờ.
Thời gian: Từ ngày 23/04 đến 27/04 âm lịch hằng năm
Địa điểm: Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam Châu Đốc, tỉnh An Giang.
Thông thường khi không có tổ chức lễ thì Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam cũng đã có đông đảo các tín đồ Phật tử ngày đêm ghé thăm, thành kính cúng bái. Sở dĩ nơi đây thu hút nhiều người đến vậy là do những ai từng đến cúng bái cầu may mắn, tài lộc hay bình an đều được bà Chúa phù hộ và rất linh nghiệm. Ngoài ra, kiến trúc nơi đây cũng rất ấn tượng khi mang đậm màu sắc Ấn Độ.
Hoạt động này diễn ra với những nghi thức chính là: Lễ phục hiện rước tượng Bà xuống miếu thờ, Lễ Tắm bà, Lễ Thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu, Lễ Túc yết và Lễ Xây chầu, Lễ Chánh tế và Lễ Hồi sắc.
Lễ phục hiện rước tượng Bà từ bệ đá sa thạch trên đỉnh núi Sam về miếu bà diễn ra từ ngày 22/4, đêm 23 rạng sáng 24/4 sẽ cử hành Lễ Tắm Bà. Lễ tắm được diễn ra một cách kín đáo, chỉ có 9 người phụ nữ đồng trinh mới được thực hiện. Sau khi tắm xong, bộ y phục cũ của Bà sẽ được cắt nhỏ ra rồi phân phát cho người tham dự, đây được xem như bùa hộ mệnh giúp mang lại sức khỏe, bình an.
Vào 15 giờ ngày 24/4 sẽ diễn ra Lễ Thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu và 2 vị phu nhân. Nghi thức này sẽ do các bô lão trong làng và Ban quản trị lăng miếu thực hiện.
Vào đêm 25 rạng sáng 26/4 sẽ diễn ra Lễ Túc yết và Lễ Xây chầu với nghi thức cúng tế cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đất đai phì nhiêu, người dân khỏe mạnh, yên vui. Vật cúng gồm có: một con heo trắng chưa nấu chín, một đĩa đựng “mao huyết”, một mâm xôi, một mâm trái cây, một mâm trầu cau, một đĩa gạo muối. Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam sẽ được kết thúc vào ngày 27/4 sau khi cử hành Lễ Chánh tế và Lễ Hồi sắc.
Sau khi được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là Lễ hội cấp Quốc gia vào năm 2001 thì hoạt động tín ngưỡng này càng được đầu tư và tổ chức sôi nổi hơn. Ngoài phần lễ truyền thống, phần hội cũng được tổ chức đan xen với các chương trình mang đậm nét văn hóa của 4 dân tộc anh em Kinh, Chăm, Hoa, Khmer như tuần lễ văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian, trình diễn văn nghệ dân tộc,…. Các trò chơi dân gian thường được tổ chức gồm có: Kéo co, thả diều nghệ thuật, trò chơi vận động liên hoàn, cờ tướng, đẩy gậy, chọi gà, cờ người… Các hoạt động văn hoá nghệ thuật được biểu diễn như múa lân sư rồng, múa mâm thao, múa bóng rỗi, múa đĩa chén…
Với những hoạt động thú vị vào mùa Lễ hội tại Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam, hàng năm nơi đây thu hút hơn triệu người ở tứ phương, nhiều nhất là vùng đồng bằng sông Cửu Long, và Đông Nam Bộ đổ về để tham dự lễ, dâng hương…
Nếu bạn đang có ý định tham gia Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam thì cần lưu ý một số vấn đề sau:
– Lễ hội có sự tham gia của rất nhiều người nên không thể tránh khỏi xô đẩy, chen chúc vì vậy hãy bảo quản tài sản thật cẩn thận để tránh bị móc túi.
– Để an toàn thì không nên mua nhang đèn, hoặc heo quay của những người bán dạo bên ngoài mà hãy chuẩn bị sẵn hoặc vào những cửa hàng uy tín để mua.
– Tuyệt đối không nhận lộc từ bất cứ ai nhét vào tay mình để tránh hiện tượng chặn đòi tiền oan.
Nguồn: Miền Tây Du Ký
